Yükselen Enflasyon ve Tüketici Davranışları

Eylül ayında açıklanan enflasyon verileri, ekonomideki belirsizlikleri artırarak faiz indirimi beklentilerini zayıflattı. Yüksek enflasyon, vatandaşları gelecekteki fiyat artışlarına karşı tedbir almaya yöneltti. Özellikle dayanıklı tüketim mallarına olan talepte artış gözlemleniyor. Bu durum, bir yandan ekonomik büyümeye katkı sağlarken, diğer yandan da enflasyon üzerindeki baskıyı artırıyor.

Peki, tüketicileri bu kadar harcamaya iten ne? Enflasyon beklentilerinin yüksek olması, vatandaşların satın alma gücünün gelecekte daha da azalacağı endişesiyle harcamalarını öne çekmelerine neden oluyor. Ayrıca, ocak ayında yapılacak asgari ücret zammı beklentisi de tüketimi destekliyor.

Asgari Ücret ve Enflasyon İlişkisi

Asgari ücret artışları, hem çalışanların alım gücünü artırarak iç talebi destekliyor hem de işletmelerin maliyetlerini yükselterek enflasyon üzerinde baskı oluşturuyor. Geçen yıl yapılan yüzde 50’lik asgari ücret artışının enflasyon üzerindeki etkisi oldukça belirgin olmuştu. Bu yıl için beklenen yüzde 25’lik artışın ise enflasyon üzerindeki etkisi daha sınırlı olabilir. Ancak asgari ücretin reel değeri, enflasyon karşısında ne kadar eriyebileceği önemli bir soru işareti olarak duruyor.

Politikaların Dengesi

Hükümet, bir yandan enflasyonu düşürmek için sıkı para politikasını sürdürürken, diğer yandan da büyümeyi desteklemek ve sosyal adaleti sağlamak için asgari ücreti artırmak zorunda kalıyor. Bu iki hedef arasındaki dengeyi tutturmak oldukça zor.

Geleceğe Dair Tahminler

Ekim ayında açıklanacak enflasyon verileri, ekonomik politikaların yönünü belirlemede önemli bir rol oynayacak. Eğer enflasyon beklentilerin üzerinde gerçekleşirse, faiz indirimi ihtimali daha da uzaklaşacak ve ekonomideki belirsizlikler artacaktır.

Türkiye ekonomisi, iç talep, enflasyon ve asgari ücret gibi birbirine bağlı değişkenlerin etkisi altında karmaşık bir süreçten geçiyor. Hükümetin izleyeceği politikalar, hem kısa vadeli ekonomik istikrarı hem de uzun vadeli büyümeyi etkileyecek önemli kararlar olacaktır.

Zenginler Harcama Rekoru Kırdı

Pandemi öncesi en zengin yüzde 20’lik kesimin tüketim harcamalarından aldığı pay yüzde 43,5 iken, bu oran 2023’te yüzde 48’e yükseldi. Bu durum, zenginlerin enflasyondan etkilenmeden harcama yapabilecek güce sahip olduğunu gösteriyor.

Ortadirek Yok Oluyor

Buna karşın, ortadireğin harcaması dramatik şekilde düştü. 2023’te ortadireğin tüketim harcamalarından aldığı pay 15,9’dan 14,8’e geriledi. Bu durum, ortadireğin temel ihtiyaçlarını karşılamakta zorlandığını ve satın alma gücünü kaybettiğini gösteriyor.

En Fakir Kesim En Fazla Ezildi

En fakir yüzde 20’lik kesimin harcama payı ise 2023’te yüzde 5,6’ya kadar düştü. Bu oran 2011’de yüzde 6,8’di. Bu durum, en fakir kesimin enflasyondan en çok etkilenen kesim olduğunu ve temel ihtiyaçlarını karşılamakta büyük zorluk çektiğini gösteriyor.

Zenginler Ulaşımda, Sağlıkta ve Bilgi-İletişimde Harcamayı Artırdı

TÜİK verileri, son 12 yılda parasız kalan ortadirek ve en fakir yüzde 20 yerine zenginlerin ulaştırma, sağlık ve bilgi-iletişimde harcama payının 2011’den bu yana 10 puanın üstünde arttığını gösteriyor. Bu durum, zenginlerin refah seviyesinin yükseldiğini ve yaşam standartlarını iyileştirmeye devam ettiğini gösteriyor.

Ortadirek Mobilya ve Sağlığa Harcayamıyor

Ortadireğin ise mobilya ve sağlık harcamaları 3 puanın üstünde eridi. Ortadireğin bilgi ve iletişim harcamaları da 5 puanın üstünde düştü. Eğitim harcamalarından aldığı pay da 2 puanın üstünde azaldı. Bu durum, ortadireğin temel ihtiyaçlarını karşılamakta zorlandığını ve yaşam standartlarının düştüğünü gösteriyor.

TÜİK verileri, enflasyonist dönemde gelir dağılımındaki eşitsizliğin ne kadar arttığını ve ortadireğin yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olduğunu açıkça gösteriyor. Bu durum, acil önlemlerin alınması gerektiğini ve ortadireğin korunması için adımlar atılması gerektiğini ortaya koyuyor.

Beklentilerde paralellik

AA Finans’ın, 14 ekonomistin katılımıyla yaptığı ankette 250 baz puan artış bekleniyordu.

Karar metninde neler var?

Merkez Bankası Para Politikası Kurulu’nun karar metninde şu ifadeler yer aldı:

“Kasım ayında sınırlı bir artış kaydeden manşet enflasyon son Enflasyon Raporu’nda sunulan görünümle uyumlu seyretmektedir. Yurt içi talebin mevcut seviyesi, hizmet fiyatlarındaki katılık ve jeopolitik riskler enflasyon baskılarını canlı tutmaktadır. Öte yandan, yakın döneme ilişkin göstergeler, parasal sıkılaştırmanın finansal koşullara yansımasıyla yurt içi talepteki dengelenmenin devam ettiğine işaret etmektedir. Kurul, enflasyon beklentileri ve fiyatlama davranışlarında sınırlı bir iyileşmenin başladığını da değerlendirmektedir. Dış finansman koşullarındaki belirgin iyileşme, rezervlerde süregelen artış, talepteki dengelenmenin cari işlemler hesabına desteği ve Türk lirası varlıklara yurt içi ve yurt dışı talebin güçlenerek artması, döviz kuru istikrarı ve para politikasının etkinliğine güçlü katkıda bulunmaktadır. Bu çerçevede, aylık enflasyonun ana eğilimindeki düşüş sürmektedir.

Kurul, dezenflasyonun tesisi için gerekli parasal sıkılık düzeyine önemli ölçüde yaklaşıldığını değerlendirerek parasal sıkılaştırma hızını yavaşlatmıştır. Kurul, parasal sıkılaştırma adımlarını en kısa zamanda tamamlamayı öngörmektedir. Fiyat istikrarının kalıcı tesisi için gerekli parasal sıkılığın ise gerektiği müddetçe sürdürüleceği değerlendirilmiştir.

Kurul, mevcut mikro- ve makroihtiyati çerçeveyi, piyasa mekanizmasının işlevselliğini artıracak ve makro finansal istikrarı güçlendirecek şekilde sadeleştirmektedir. Kredi faizlerinin hedeflenen finansal sıkılık düzeyiyle uyumlu olduğu değerlendirilirken, Türk lirası mevduat payının artırılmasına yönelik düzenlemelerin, parasal sıkılaşma eşliğinde aktarım mekanizmasını güçlendirmeye ve bankacılık sisteminin fonlama kompozisyonunu iyileştirmeye devam edeceği öngörülmektedir. Kurul, faiz kararlarının yanı sıra, parasal sıkılaştırma sürecini destekleme amacıyla, kullandığı sterilizasyon araçlarının çeşitliliğini artırarak miktarsal sıkılaştırmaya devam edecektir.

Kurul, politika kararlarını parasal sıkılaştırmanın birikimli ve gecikmeli etkilerini de dikkate alarak, enflasyonun ana eğilimini geriletecek ve orta vadede yüzde 5 hedefine ulaştıracak parasal ve finansal koşulları sağlayacak şekilde belirlemeye devam edecektir.

Enflasyon ve enflasyonun ana eğilimine ilişkin göstergeler yakından takip edilecek ve Kurul, fiyat istikrarı temel amacı doğrultusunda elindeki tüm araçları kararlılıkla kullanmaya devam edecektir.”